古诗词

苏辙

蚕麦

苏辙

春寒风雨淫,蚕麦止半熟。chūn hán fēng yǔ yín,cán mài zhǐ bàn shú。
耕桑未尝亲,有获敢求足。gēng sāng wèi cháng qīn,yǒu huò gǎn qiú zú。
邻田老翁妪,囊空庾无粟。lín tián lǎo wēng yù,náng kōng yǔ wú sù。
机张久乏纬,食晏惟薄粥。jī zhāng jiǔ fá wěi,shí yàn wéi báo zhōu。
熟耕种未下,屡祷云不族。shú gēng zhǒng wèi xià,lǚ dǎo yún bù zú。
私忧止寒饿,王事念鞭扑。sī yōu zhǐ hán è,wáng shì niàn biān pū。
为农良未易,为吏畏简牍。wèi nóng liáng wèi yì,wèi lì wèi jiǎn dú。
闭门差似可,忍饥有馀福。bì mén chà shì kě,rěn jī yǒu yú fú。

题东坡遗墨卷后

苏辙

少年喜为文,兄弟俱有名。shǎo nián xǐ wèi wén,xiōng dì jù yǒu míng。
世人不妄言,知我不如兄。shì rén bù wàng yán,zhī wǒ bù rú xiōng。
篇章散人间,堕地皆琼英。piān zhāng sàn rén jiān,duò dì jiē qióng yīng。
凛然自一家,岂与馀人争。lǐn rán zì yī jiā,qǐ yǔ yú rén zhēng。
多难晚流落,归来分死生。duō nán wǎn liú luò,guī lái fēn sǐ shēng。
晨光迫残月,回顾失长庚。chén guāng pò cán yuè,huí gù shī zhǎng gēng。
展卷得遗草,流涕湿冠缨。zhǎn juǎn dé yí cǎo,liú tì shī guān yīng。
斯文久衰弊,泾流自为清。sī wén jiǔ shuāi bì,jīng liú zì wèi qīng。
科斗藏壁中,见者空叹惊。kē dòu cáng bì zhōng,jiàn zhě kōng tàn jīng。
废兴自有时,诗书付西京。fèi xīng zì yǒu shí,shī shū fù xī jīng。

赠德仲

苏辙

我昔见子京邑时,须发如漆无一丝。wǒ xī jiàn zi jīng yì shí,xū fā rú qī wú yī sī。
今年相见颍昌市,霜雪满面知为谁。jīn nián xiāng jiàn yǐng chāng shì,shuāng xuě mǎn miàn zhī wèi shuí。
故人分散隔生死,孑然惟以影自随。gù rén fēn sàn gé shēng sǐ,jié rán wéi yǐ yǐng zì suí。
怜子肝心如铁石,昔所谓可今不移。lián zi gān xīn rú tiě shí,xī suǒ wèi kě jīn bù yí。
世间取舍竟谁是,惟有古佛终难欺。shì jiān qǔ shě jìng shuí shì,wéi yǒu gǔ fú zhōng nán qī。
嗟哉我自不知子,意子清净持律师。jiē zāi wǒ zì bù zhī zi,yì zi qīng jìng chí lǜ shī。
忽然微笑不言语,袖中锦绣开新诗。hū rán wēi xiào bù yán yǔ,xiù zhōng jǐn xiù kāi xīn shī。
可怜相识二十载,终日对面初不知。kě lián xiāng shí èr shí zài,zhōng rì duì miàn chū bù zhī。
蚌含明珠不肯吐,暗行沙底藏光辉。bàng hán míng zhū bù kěn tǔ,àn xíng shā dǐ cáng guāng huī。
蚌为身计良可耳,旁人不悟宁非嗤。bàng wèi shēn jì liáng kě ěr,páng rén bù wù níng fēi chī。

木冰

苏辙

老病不眠知夜寒,晨兴薄冰满庭前。lǎo bìng bù mián zhī yè hán,chén xīng báo bīng mǎn tíng qián。
枯榆老柳变精妍,细稍如苗粗如椽。kū yú lǎo liǔ biàn jīng yán,xì shāo rú miáo cū rú chuán。
风敲碎玉落纷然,冰裹槲叶谁雕镌。fēng qiāo suì yù luò fēn rán,bīng guǒ hú yè shuí diāo juān。
邻家父老呼东垣,欲沽官酒囊无钱。lín jiā fù lǎo hū dōng yuán,yù gū guān jiǔ náng wú qián。
我亦强起试一观,树稼不见今十年。wǒ yì qiáng qǐ shì yī guān,shù jià bù jiàn jīn shí nián。

夜坐

苏辙

少年读书目力耗,老怯灯光睡常早。shǎo nián dú shū mù lì hào,lǎo qiè dēng guāng shuì cháng zǎo。
一阳来复夜正长,城上鼓声寒考考。yī yáng lái fù yè zhèng zhǎng,chéng shàng gǔ shēng hán kǎo kǎo。
老僧劝我习禅定,跏趺正坐推不倒。lǎo sēng quàn wǒ xí chán dìng,jiā fū zhèng zuò tuī bù dào。
一心无著徐自静,六尘消尽何曾扫。yī xīn wú zhù xú zì jìng,liù chén xiāo jǐn hé céng sǎo。
湛然已似须陀洹,久尔不负瞿昙老。zhàn rán yǐ shì xū tuó huán,jiǔ ěr bù fù qú tán lǎo。
回看尘劳但微笑,欲度群迷先自了。huí kàn chén láo dàn wēi xiào,yù dù qún mí xiān zì le。
平生误与道士游,妄意交梨求火枣。píng shēng wù yǔ dào shì yóu,wàng yì jiāo lí qiú huǒ zǎo。
知有毗卢一径通,信脚直前无别巧。zhī yǒu pí lú yī jìng tōng,xìn jiǎo zhí qián wú bié qiǎo。

老史

苏辙

口食阳翟粟,身衣阳谷丝。kǒu shí yáng dí sù,shēn yī yáng gǔ sī。
二物不相即,饱暖常不时。èr wù bù xiāng jí,bǎo nuǎn cháng bù shí。
老史知我穷,一岁一奔驰。lǎo shǐ zhī wǒ qióng,yī suì yī bēn chí。
方暑劝脂车,苦寒伺来归。fāng shǔ quàn zhī chē,kǔ hán cì lái guī。
嗟我垂老年,未免忧寒饥。jiē wǒ chuí lǎo nián,wèi miǎn yōu hán jī。
老史甚忠信,但恨性重迟。lǎo shǐ shén zhōng xìn,dàn hèn xìng zhòng chí。
事我三十年,闵闵不相离。shì wǒ sān shí nián,mǐn mǐn bù xiāng lí。
我门了无求,辛苦终不辞。wǒ mén le wú qiú,xīn kǔ zhōng bù cí。
平生金石交,至此或已携。píng shēng jīn shí jiāo,zhì cǐ huò yǐ xié。
老史未易得,试复养其儿。lǎo shǐ wèi yì dé,shì fù yǎng qí ér。

腊雪次迟韵

苏辙

冬储久未办,佳雪为人留。dōng chǔ jiǔ wèi bàn,jiā xuě wèi rén liú。
谷豆入高廪,薪蒸转十辀。gǔ dòu rù gāo lǐn,xīn zhēng zhuǎn shí zhōu。
纷纷了岁事,闵闵念农畴。fēn fēn le suì shì,mǐn mǐn niàn nóng chóu。
家有二顷田,一顷种米麰。jiā yǒu èr qǐng tián,yī qǐng zhǒng mǐ móu。
风声夜中变,飞霰晓未休。fēng shēng yè zhōng biàn,fēi xiàn xiǎo wèi xiū。
粗毕今岁寒,复免来年忧。cū bì jīn suì hán,fù miǎn lái nián yōu。
天公知人心,未祷得所求。tiān gōng zhī rén xīn,wèi dǎo dé suǒ qiú。
倾瓢有遗酌,起和田中讴。qīng piáo yǒu yí zhuó,qǐ hé tián zhōng ōu。

土牛

苏辙

天地非不仁,万物自刍狗。tiān dì fēi bù rén,wàn wù zì chú gǒu。
土牛适成象,逡巡见屠剖。tǔ niú shì chéng xiàng,qūn xún jiàn tú pōu。
田家挽双角,归理缫丝釜。tián jiā wǎn shuāng jiǎo,guī lǐ sāo sī fǔ。
生无负重力,死作初耕候。shēng wú fù zhòng lì,sǐ zuò chū gēng hòu。
碎身本不辞,及物稍无负。suì shēn běn bù cí,jí wù shāo wú fù。
君看刘表牛,岂脱曹公手。jūn kàn liú biǎo niú,qǐ tuō cáo gōng shǒu。

龙川道士

苏辙

昔我迁龙川,不见平生人。xī wǒ qiān lóng chuān,bù jiàn píng shēng rén。
倾囊买破屋,风雨庇病身。qīng náng mǎi pò wū,fēng yǔ bì bìng shēn。
颀然一道士,野鹤堕鸡群。qí rán yī dào shì,yě hè duò jī qún。
飞鸣闾巷中,稍与季子亲。fēi míng lǘ xiàng zhōng,shāo yǔ jì zi qīn。
刺口问生事,褰裳观运斤。cì kǒu wèn shēng shì,qiān shang guān yùn jīn。
俯仰忽三年,愈久意愈真。fǔ yǎng hū sān nián,yù jiǔ yì yù zhēn。
送我出重岭,长揖清江滨。sòng wǒ chū zhòng lǐng,zhǎng yī qīng jiāng bīn。
方营玉皇宫,栋宇期一新。fāng yíng yù huáng gōng,dòng yǔ qī yī xīn。
成功十年后,脱身走中原。chéng gōng shí nián hòu,tuō shēn zǒu zhōng yuán。
见公心自足,徒步非我勤。jiàn gōng xīn zì zú,tú bù fēi wǒ qín。
我归客箕颍,昼日长掩关。wǒ guī kè jī yǐng,zhòu rì zhǎng yǎn guān。
仆夫忽告我,门有万里宾。pū fū hū gào wǒ,mén yǒu wàn lǐ bīn。
问其所从来,笑指南天云。wèn qí suǒ cóng lái,xiào zhǐ nán tiān yún。
心知故人到,惊喜不食言。xīn zhī gù rén dào,jīng xǐ bù shí yán。
我老益不堪,惟有二顷田。wǒ lǎo yì bù kān,wéi yǒu èr qǐng tián。
年年种麦禾,仅能免饥寒。nián nián zhǒng mài hé,jǐn néng miǎn jī hán。
君来亦何为,助我耕且耘。jūn lái yì hé wèi,zhù wǒ gēng qiě yún。
嗟古或有是,今世非所闻。jiē gǔ huò yǒu shì,jīn shì fēi suǒ wén。

重赠

苏辙

出家无复家,视身等云浮。chū jiā wú fù jiā,shì shēn děng yún fú。
东西随风行,忽然遍九州。dōng xī suí fēng xíng,hū rán biàn jiǔ zhōu。
君居龙川城,筑室星一周。jūn jū lóng chuān chéng,zhù shì xīng yī zhōu。
屋瓦如翚飞,象设具冕旒。wū wǎ rú huī fēi,xiàng shè jù miǎn liú。
弟子五六人,门徒散林丘。dì zi wǔ liù rén,mén tú sàn lín qiū。
本为百年计,自可一世留。běn wèi bǎi nián jì,zì kě yī shì liú。
胡为不复顾,脱去如敝裘。hú wèi bù fù gù,tuō qù rú bì qiú。
万里一藤杖,来从故人游。wàn lǐ yī téng zhàng,lái cóng gù rén yóu。
故人病老翁,轻重恐未酬。gù rén bìng lǎo wēng,qīng zhòng kǒng wèi chóu。
疑君了心法,万物皆浮沤。yí jūn le xīn fǎ,wàn wù jiē fú ōu。
去彼非有嫌,来此亦无求。qù bǐ fēi yǒu xián,lái cǐ yì wú qiú。
是心摩尼珠,不受箧笥收。shì xīn mó ní zhū,bù shòu qiè sì shōu。
故人感君意,一言还信不。gù rén gǎn jūn yì,yī yán hái xìn bù。
远行不为此,浪走非良谋。yuǎn xíng bù wèi cǐ,làng zǒu fēi liáng móu。

西轩画枯木怪石

苏辙

西轩素屏开白云,婆娑老桂依霜轮。xī xuān sù píng kāi bái yún,pó suō lǎo guì yī shuāng lún。
顾兔出走蟾蜍奔,河汉卷海机石蹲。gù tù chū zǒu chán chú bēn,hé hàn juǎn hǎi jī shí dūn。
牵牛自载倚桂根,清风飒然吹四邻。qiān niú zì zài yǐ guì gēn,qīng fēng sà rán chuī sì lín。
东坡妙思传子孙,作诗仿佛追前人。dōng pō miào sī chuán zi sūn,zuò shī fǎng fú zhuī qián rén。
笔墨堕地称奇珍,闭藏不听落泥尘。bǐ mò duò dì chēng qí zhēn,bì cáng bù tīng luò ní chén。
老人读书眼病昏,一看落笔生精神。lǎo rén dú shū yǎn bìng hūn,yī kàn luò bǐ shēng jīng shén。

悟老住慧林

苏辙

能公住岭南,正观呼不起。néng gōng zhù lǐng nán,zhèng guān hū bù qǐ。
忠公客中禁,朝恩不为累。zhōng gōng kè zhōng jìn,cháo ēn bù wèi lèi。
道人无净秽,所遇忘嗔喜。dào rén wú jìng huì,suǒ yù wàng chēn xǐ。
悟公清净人,心厌纷华地。wù gōng qīng jìng rén,xīn yàn fēn huá dì。
慧林虚法席,去有迟迟意。huì lín xū fǎ xí,qù yǒu chí chí yì。
投身淤泥中,佛法何处是。tóu shēn yū ní zhōng,fú fǎ hé chù shì。
引身山林间,过患差无几。yǐn shēn shān lín jiān,guò huàn chà wú jǐ。
力小难自欺,心安似无愧。lì xiǎo nán zì qī,xīn ān shì wú kuì。
悟世常失人,违心辄丧己。wù shì cháng shī rén,wéi xīn zhé sàng jǐ。
徐行勿与较,乘流得坎止。xú xíng wù yǔ jiào,chéng liú dé kǎn zhǐ。
君看净因揩,志以直自遂。jūn kàn jìng yīn kāi,zhì yǐ zhí zì suì。
杀身竟何益,犯难岂为智。shā shēn jìng hé yì,fàn nán qǐ wèi zhì。
去住本由天,毋求亦无避。qù zhù běn yóu tiān,wú qiú yì wú bì。
相期明且哲,大雅亦如此。xiāng qī míng qiě zhé,dà yǎ yì rú cǐ。

北堂

苏辙

吾庐虽不华,粗有南北堂。wú lú suī bù huá,cū yǒu nán běi táng。
通廊开十窗,爽气来四方。tōng láng kāi shí chuāng,shuǎng qì lái sì fāng。
风长日气远,六月有馀凉。fēng zhǎng rì qì yuǎn,liù yuè yǒu yú liáng。
儿女避不居,留此奉爷娘。ér nǚ bì bù jū,liú cǐ fèng yé niáng。
爷娘发如丝,不耐寒暑伤。yé niáng fā rú sī,bù nài hán shǔ shāng。
单衣蕉葛轻,软饭菘芥香。dān yī jiāo gé qīng,ruǎn fàn sōng jiè xiāng。
无客恣卧起,有客罗壶觞。wú kè zì wò qǐ,yǒu kè luó hú shāng。
今年得风痹,摩膏沃椒汤。jīn nián dé fēng bì,mó gāo wò jiāo tāng。
念终舍此去,故山松柏苍。niàn zhōng shě cǐ qù,gù shān sōng bǎi cāng。
此地亦何为,岁时但烝尝。cǐ dì yì hé wèi,suì shí dàn zhēng cháng。

秋旅

苏辙

雨晴秋稼如云屯,豆没鸡兔禾没人。yǔ qíng qiū jià rú yún tún,dòu méi jī tù hé méi rén。
老农欢笑语行路,十年俭薄无今晨。lǎo nóng huān xiào yǔ xíng lù,shí nián jiǎn báo wú jīn chén。
无风无雨更一月,藜羹黍饭供四邻。wú fēng wú yǔ gèng yī yuè,lí gēng shǔ fàn gōng sì lín。
天公似许百姓足,人事未可一二论。tiān gōng shì xǔ bǎi xìng zú,rén shì wèi kě yī èr lùn。
穷边逃卒到处满,烧场入室才逡巡。qióng biān táo zú dào chù mǎn,shāo chǎng rù shì cái qūn xún。
县符星火杂鞭棰,解衣乞与犹怒嗔。xiàn fú xīng huǒ zá biān chuí,jiě yī qǐ yǔ yóu nù chēn。
我愿人心似天意,爱惜老弱怜孤贫。wǒ yuàn rén xīn shì tiān yì,ài xī lǎo ruò lián gū pín。
古来尧舜知有否,诗书到此皆空文。gǔ lái yáo shùn zhī yǒu fǒu,shī shū dào cǐ jiē kōng wén。

早睡

苏辙

老人如婴儿,起晏睡常早。lǎo rén rú yīng ér,qǐ yàn shuì cháng zǎo。
粗毡薄絮被,孤枕自媚好。cū zhān báo xù bèi,gū zhěn zì mèi hǎo。
倒床作龟息,逡巡辄复觉。dào chuáng zuò guī xī,qūn xún zhé fù jué。
隔门灯火明,仿佛闻语笑。gé mén dēng huǒ míng,fǎng fú wén yǔ xiào。
杯棬相劝酬,往往见讥诮。bēi quān xiāng quàn chóu,wǎng wǎng jiàn jī qiào。
披衣坐跏趺,衰老当自了。pī yī zuò jiā fū,shuāi lǎo dāng zì le。
室空窗亦虚,半夜明月到。shì kōng chuāng yì xū,bàn yè míng yuè dào。
老卢下种法,从古无此妙。lǎo lú xià zhǒng fǎ,cóng gǔ wú cǐ miào。
根生花辄开,得者自不少。gēn shēng huā zhé kāi,dé zhě zì bù shǎo。
要须海底行,更问药山老。yào xū hǎi dǐ xíng,gèng wèn yào shān lǎo。

厅前柏

苏辙

稚柏如婴儿,冉冉三尺长。zhì bǎi rú yīng ér,rǎn rǎn sān chǐ zhǎng。
移根出涧石,植干对华堂。yí gēn chū jiàn shí,zhí gàn duì huá táng。
重露恣膏沐,清风时抑扬。zhòng lù zì gāo mù,qīng fēng shí yì yáng。
我老不耐寒,怜汝堪风霜。wǒ lǎo bù nài hán,lián rǔ kān fēng shuāng。
朝夕望尔长,尺寸常度量。cháo xī wàng ěr zhǎng,chǐ cùn cháng dù liàng。
知非老人伴,可入诸孙行。zhī fēi lǎo rén bàn,kě rù zhū sūn xíng。
想见十年后,檐前蔚苍苍。xiǎng jiàn shí nián hòu,yán qián wèi cāng cāng。
人来顾汝笑,诵我此诗章。rén lái gù rǔ xiào,sòng wǒ cǐ shī zhāng。

画学董生画山水屏风

苏辙

承平百事足,鸿都无不有。chéng píng bǎi shì zú,hóng dōu wú bù yǒu。
策牍试篆隶,丹青写飞走。cè dú shì zhuàn lì,dān qīng xiě fēi zǒu。
纷然四方集,狐兔萃林薮。fēn rán sì fāng jí,hú tù cuì lín sǒu。
何人知有益,长啸呼鹰狗。hé rén zhī yǒu yì,zhǎng xiào hū yīng gǒu。
奔逃走城邑,惊顾念糊口。bēn táo zǒu chéng yì,jīng gù niàn hú kǒu。
素屏开白云,称我茅檐陋。sù píng kāi bái yún,chēng wǒ máo yán lòu。
濡毫愿挥洒,峰峦映岩窦。rú háo yuàn huī sǎ,fēng luán yìng yán dòu。
巨石连地轴,飞布泻天漏。jù shí lián dì zhóu,fēi bù xiè tiān lòu。
萦山一径通,过水微桥构。yíng shān yī jìng tōng,guò shuǐ wēi qiáo gòu。
山家烟火然,远寺晨钟叩。shān jiā yān huǒ rán,yuǎn sì chén zhōng kòu。
僧从何方来,行速午斋后。sēng cóng hé fāng lái,xíng sù wǔ zhāi hòu。
有客呼渡船,隔水惟病叟。yǒu kè hū dù chuán,gé shuǐ wéi bìng sǒu。
听然发一笑,此处定真否。tīng rán fā yī xiào,cǐ chù dìng zhēn fǒu。
人生初偶然,与此谁夭寿。rén shēng chū ǒu rán,yǔ cǐ shuí yāo shòu。
厄穷妄自怜,一醉辄日富。è qióng wàng zì lián,yī zuì zhé rì fù。
客至亦茫然,邀我沽斗酒。kè zhì yì máng rán,yāo wǒ gū dòu jiǔ。

冬至日作

苏辙

羲和飞辔留不住,小儿逢节喜欲舞。xī hé fēi pèi liú bù zhù,xiǎo ér féng jié xǐ yù wǔ。
人言老翁似小儿,烝豚酿酒多为具。rén yán lǎo wēng shì xiǎo ér,zhēng tún niàng jiǔ duō wèi jù。
颍川本自非吾乡,邻里十年成旧故。yǐng chuān běn zì fēi wú xiāng,lín lǐ shí nián chéng jiù gù。
谁令闭户谢往还,寿酒独向儿孙举。shuí lìng bì hù xiè wǎng hái,shòu jiǔ dú xiàng ér sūn jǔ。
饮罢跏趺闭双目,寂然自有安心处。yǐn bà jiā fū bì shuāng mù,jì rán zì yǒu ān xīn chù。
心安自谓无老少,不知须发已如素。xīn ān zì wèi wú lǎo shǎo,bù zhī xū fā yǐ rú sù。
似闻钱重薪炭轻,今年九九不难数。shì wén qián zhòng xīn tàn qīng,jīn nián jiǔ jiǔ bù nán shù。

记病

苏辙

我病在脾胃,一病四十年。wǒ bìng zài pí wèi,yī bìng sì shí nián。
微伤辄暴下,倾注如流泉。wēi shāng zhé bào xià,qīng zhù rú liú quán。
去年医告我,此病犹可痊。qù nián yī gào wǒ,cǐ bìng yóu kě quán。
试取姜豆附,三物相和丸。shì qǔ jiāng dòu fù,sān wù xiāng hé wán。
服之不旬浃,病去如医言。fú zhī bù xún jiā,bìng qù rú yī yán。
医言药有毒,病已当速捐。yī yán yào yǒu dú,bìng yǐ dāng sù juān。
我意药有功,服久功则全。wǒ yì yào yǒu gōng,fú jiǔ gōng zé quán。
侵寻作风痹,两足几蹒跚。qīn xún zuò fēng bì,liǎng zú jǐ pán shān。
徐悟药过量,医初固云然。xú wù yào guò liàng,yī chū gù yún rán。
旧病则已除,奈此新病缠。jiù bìng zé yǐ chú,nài cǐ xīn bìng chán。
医言无甚忧,前药姑舍旃。yī yán wú shén yōu,qián yào gū shě zhān。
药毒久自消,真气从此完。yào dú jiǔ zì xiāo,zhēn qì cóng cǐ wán。
鄙夫不信医,私智每自贤。bǐ fū bù xìn yī,sī zhì měi zì xián。
咄哉已往咎,终身此韦弦。duō zāi yǐ wǎng jiù,zhōng shēn cǐ wéi xián。

西轩种山丹

苏辙

淮阳千叶花,到此三百里。huái yáng qiān yè huā,dào cǐ sān bǎi lǐ。
城中众名园,栽接比桃李。chéng zhōng zhòng míng yuán,zāi jiē bǐ táo lǐ。
吾庐适新成,西有数畦地。wú lú shì xīn chéng,xī yǒu shù qí dì。
乘秋种山丹,得雨生可喜。chéng qiū zhǒng shān dān,dé yǔ shēng kě xǐ。
山丹非佳花,老圃有深意。shān dān fēi jiā huā,lǎo pǔ yǒu shēn yì。
宿根已得土,绝品皆可寄。sù gēn yǐ dé tǔ,jué pǐn jiē kě jì。
明年春阳升,盈尺烂如绮。míng nián chūn yáng shēng,yíng chǐ làn rú qǐ。
居然盗天功,信矣斯人智。jū rán dào tiān gōng,xìn yǐ sī rén zhì。
根苗相因依,非真亦非伪。gēn miáo xiāng yīn yī,fēi zhēn yì fēi wěi。
客来但一笑,勿问所从致。kè lái dàn yī xiào,wù wèn suǒ cóng zhì。