古诗词

苏辙

新火

苏辙

百口共一灶,终年事烹煎。bǎi kǒu gòng yī zào,zhōng nián shì pēng jiān。
力耕饲饥馋,灶敝火亦烦。lì gēng sì jī chán,zào bì huǒ yì fán。
昨日一百五,老稚俱食寒。zuó rì yī bǎi wǔ,lǎo zhì jù shí hán。
呼童戛枯竹,粲然吐青烟。hū tóng jiá kū zhú,càn rán tǔ qīng yān。
适从何方来,荧荧百家传。shì cóng hé fāng lái,yíng yíng bǎi jiā chuán。
性火出真空,应量曾无边。xìng huǒ chū zhēn kōng,yīng liàng céng wú biān。
老病何所求,石瓶煮寒泉。lǎo bìng hé suǒ qiú,shí píng zhǔ hán quán。
敛为一夫用,无心固当然。liǎn wèi yī fū yòng,wú xīn gù dāng rán。

次韵和人咏酴醾

苏辙

蜀中酴醾生如积,开落春风山寂寂。shǔ zhōng tú mí shēng rú jī,kāi luò chūn fēng shān jì jì。
已怜正发香晻暧,犹爱未开光的皪。yǐ lián zhèng fā xiāng àn ài,yóu ài wèi kāi guāng de lì。
半垂野水弱如坠,直上长松勇无敌。bàn chuí yě shuǐ ruò rú zhuì,zhí shàng zhǎng sōng yǒng wú dí。
风中娜娜应数丈,月下煌煌真一色。fēng zhōng nà nà yīng shù zhàng,yuè xià huáng huáng zhēn yī sè。
故园闻道开愈繁,老人自恨归无日。gù yuán wén dào kāi yù fán,lǎo rén zì hèn guī wú rì。
百花已过春欲莫,燕坐绳床空数息。bǎi huā yǐ guò chūn yù mò,yàn zuò shéng chuáng kōng shù xī。
朝来满把得幽香,案头乱插铜瓶湿。cháo lái mǎn bǎ dé yōu xiāng,àn tóu luàn chā tóng píng shī。
一番花蕊转头空,谁能往问天台拾。yī fān huā ruǐ zhuǎn tóu kōng,shuí néng wǎng wèn tiān tái shí。

闲居五咏杜门

苏辙

可怜杜门久,不觉杜门非。kě lián dù mén jiǔ,bù jué dù mén fēi。
床锐日日销,髀肉年年肥。chuáng ruì rì rì xiāo,bì ròu nián nián féi。
眼暗书罢读,肺病酒亦稀。yǎn àn shū bà dú,fèi bìng jiǔ yì xī。
经年客不至,不冠仍不衣。jīng nián kè bù zhì,bù guān réng bù yī。
视听了不昧,色声久已微。shì tīng le bù mèi,sè shēng jiǔ yǐ wēi。
终然浑为一,谁言我无归。zhōng rán hún wèi yī,shuí yán wǒ wú guī。

闲居五咏杜门

苏辙

少年常病肺,纳息肺自敛。shǎo nián cháng bìng fèi,nà xī fèi zì liǎn。
灵液洗昏烦,百药无此验。líng yè xǐ hūn fán,bǎi yào wú cǐ yàn。
尔来观坐忘,一语顿非渐。ěr lái guān zuò wàng,yī yǔ dùn fēi jiàn。
道妙有至力,端能破诸暗。dào miào yǒu zhì lì,duān néng pò zhū àn。
跏趺百无营,纯白乃受染。jiā fū bǎi wú yíng,chún bái nǎi shòu rǎn。
至人不妄言,此说岂吾僭。zhì rén bù wàng yán,cǐ shuō qǐ wú jiàn。

闲居五咏杜门

苏辙

习气不易除,书魔闲即至。xí qì bù yì chú,shū mó xián jí zhì。
图史纷满前,展卷辄忘睡。tú shǐ fēn mǎn qián,zhǎn juǎn zhé wàng shuì。
古今浩无垠,得失同一轨。gǔ jīn hào wú yín,dé shī tóng yī guǐ。
前人已不悟,今人复如此。qián rén yǐ bù wù,jīn rén fù rú cǐ。
悯然嫠妇忧,嗟哉肉食鄙。mǐn rán lí fù yōu,jiē zāi ròu shí bǐ。
掩卷勿重陈,恸哭伤人气。yǎn juǎn wù zhòng chén,tòng kū shāng rén qì。

闲居五咏杜门

苏辙

我老未有宅,诸子以为言。wǒ lǎo wèi yǒu zhái,zhū zi yǐ wèi yán。
东家欲迁去,馀积尚可捐。dōng jiā yù qiān qù,yú jī shàng kě juān。
一费岂不病,百口傥获安。yī fèi qǐ bù bìng,bǎi kǒu tǎng huò ān。
田家伐榆枣,赋役输缗钱。tián jiā fá yú zǎo,fù yì shū mín qián。
长大可双栋,琐细堪尺椽。zhǎng dà kě shuāng dòng,suǒ xì kān chǐ chuán。
生理付儿曹,老幸食且眠。shēng lǐ fù ér cáo,lǎo xìng shí qiě mián。

闲居五咏杜门

苏辙

前年买南园,本为一亩竹。qián nián mǎi nán yuán,běn wèi yī mǔ zhú。
稍去千百竿,欲广西南屋。shāo qù qiān bǎi gān,yù guǎng xī nán wū。
本心初不尔,百口居未足。běn xīn chū bù ěr,bǎi kǒu jū wèi zú。
黾勉斤斧馀,惭愧琅玕绿。mǐn miǎn jīn fǔ yú,cán kuì láng gān lǜ。
东园有馀地,补种何年复。dōng yuán yǒu yú dì,bǔ zhǒng hé nián fù。
凛凛岁寒姿,馀木非此族。lǐn lǐn suì hán zī,yú mù fēi cǐ zú。

次迟韵示陈天倪秀才侄孙元老主簿

苏辙

茅檐有佳客,肃肃清风兴。máo yán yǒu jiā kè,sù sù qīng fēng xīng。
吾孙成均来,左右皆良朋。wú sūn chéng jūn lái,zuǒ yòu jiē liáng péng。
为怜众兄弟,将冠未有称。wèi lián zhòng xiōng dì,jiāng guān wèi yǒu chēng。
条枚失熂燎,中林化薪蒸。tiáo méi shī xì liáo,zhōng lín huà xīn zhēng。
老夫方苦贫,不办酒如渑。lǎo fū fāng kǔ pín,bù bàn jiǔ rú miǎn。
夏田已失麦,种豆喜多蝇。xià tián yǐ shī mài,zhǒng dòu xǐ duō yíng。
何以待君子,箪瓢容一升。hé yǐ dài jūn zi,dān piáo róng yī shēng。
君来岂非误,门庭冷如冰。jūn lái qǐ fēi wù,mén tíng lěng rú bīng。

再次前韵示元老

苏辙

豪杰多自悟,不待文王兴。háo jié duō zì wù,bù dài wén wáng xīng。
四方有馀师,十室岂无朋。sì fāng yǒu yú shī,shí shì qǐ wú péng。
我老不知时,早岁谁误称。wǒ lǎo bù zhī shí,zǎo suì shuí wù chēng。
归来理茅屋,对客食藜蒸。guī lái lǐ máo wū,duì kè shí lí zhēng。
遇渴即饮水,何尝问淄渑。yù kě jí yǐn shuǐ,hé cháng wèn zī miǎn。
冠裳强包裹,毁誉如飞蝇。guān shang qiáng bāo guǒ,huǐ yù rú fēi yíng。
植根久已尔,苕颖日自升。zhí gēn jiǔ yǐ ěr,sháo yǐng rì zì shēng。
忘我亦忘法,无冰知消冰。wàng wǒ yì wàng fǎ,wú bīng zhī xiāo bīng。

逊往泉城穫麦

苏辙

少年食稻不食粟,老居颍川稻不足。shǎo nián shí dào bù shí sù,lǎo jū yǐng chuān dào bù zú。
人言小麦胜西川,雪花落磨煮成玉。rén yán xiǎo mài shèng xī chuān,xuě huā luò mó zhǔ chéng yù。
冷淘槐叶冰上齿,汤饼羊羹火入腹。lěng táo huái yè bīng shàng chǐ,tāng bǐng yáng gēng huǒ rù fù。
五年随俗粗得饱,晨朝稻米才供粥。wǔ nián suí sú cū dé bǎo,chén cháo dào mǐ cái gōng zhōu。
儿曹知我老且馋,触热泉城正三伏。ér cáo zhī wǒ lǎo qiě chán,chù rè quán chéng zhèng sān fú。
田家有信呼即来,亭午驱牛汗如浴。tián jiā yǒu xìn hū jí lái,tíng wǔ qū niú hàn rú yù。
吾儿生来读书史,不惯田间争斗斛。wú ér shēng lái dú shū shǐ,bù guàn tián jiān zhēng dòu hú。
今年久旱麦粒细,及半罢休饶老宿。jīn nián jiǔ hàn mài lì xì,jí bàn bà xiū ráo lǎo sù。
归来烂熳煞苍耳,来岁未知还尔熟。guī lái làn màn shā cāng ěr,lái suì wèi zhī hái ěr shú。
百口且留终岁储,贫交强半仓无谷。bǎi kǒu qiě liú zhōng suì chǔ,pín jiāo qiáng bàn cāng wú gǔ。

酿重阳酒

苏辙

风前隔年曲,瓮里重阳酒。fēng qián gé nián qū,wèng lǐ zhòng yáng jiǔ。
适从台无馈,饮啜不濡口。shì cóng tái wú kuì,yǐn chuài bù rú kǒu。
秋尝日已迫,收拾烦主妇。qiū cháng rì yǐ pò,shōu shí fán zhǔ fù。
仰空露成霜,搴庭菊将秀。yǎng kōng lù chéng shuāng,qiān tíng jú jiāng xiù。
金微火犹壮,未可多覆篰。jīn wēi huǒ yóu zhuàng,wèi kě duō fù bù。
唧唧候鸣声,涓涓报初溜。jī jī hòu míng shēng,juān juān bào chū liū。
轻巾漉糟脚,寒泉养罂缶。qīng jīn lù zāo jiǎo,hán quán yǎng yīng fǒu。
谁来共嘉节,但约邻人父。shuí lái gòng jiā jié,dàn yuē lín rén fù。
生理正艰难,一醉陶衰朽。shēng lǐ zhèng jiān nán,yī zuì táo shuāi xiǔ。
他年或丰馀,此味恐无有。tā nián huò fēng yú,cǐ wèi kǒng wú yǒu。

丙戌十月二十三日大雪

苏辙

秋成粟满仓,冬藏雪盈尺。qiū chéng sù mǎn cāng,dōng cáng xuě yíng chǐ。
天意悯无辜,岁事了不逆。tiān yì mǐn wú gū,suì shì le bù nì。
谁言丰年中,遭此大泉厄。shuí yán fēng nián zhōng,zāo cǐ dà quán è。
肉好虽甚精,十百非其实。ròu hǎo suī shén jīng,shí bǎi fēi qí shí。
田家有馀粮,靳靳未肯出。tián jiā yǒu yú liáng,jìn jìn wèi kěn chū。
闾阎但坐视,悯悯不得食。lǘ yán dàn zuò shì,mǐn mǐn bù dé shí。
朝饥愿充肠,三五本自足。cháo jī yuàn chōng cháng,sān wǔ běn zì zú。
饱食就茗饮,竟亦安用十。bǎo shí jiù míng yǐn,jìng yì ān yòng shí。
奸豪得巧便,轻重窃相易。jiān háo dé qiǎo biàn,qīng zhòng qiè xiāng yì。
邻邦谷如土,胡越两不及。lín bāng gǔ rú tǔ,hú yuè liǎng bù jí。
闲民本无赖,翩然去井邑。xián mín běn wú lài,piān rán qù jǐng yì。
土著坐受穷,忍饥待捐瘠。tǔ zhù zuò shòu qióng,rěn jī dài juān jí。
彼哉陶钧手,用此狂且愎。bǐ zāi táo jūn shǒu,yòng cǐ kuáng qiě bì。
天且无奈何,我亦长太息。tiān qiě wú nài hé,wǒ yì zhǎng tài xī。

梦中反古菖蒲

苏辙

石上生菖蒲,一寸十二节。shí shàng shēng chāng pú,yī cùn shí èr jié。
仙人劝我食,再三不忍折。xiān rén quàn wǒ shí,zài sān bù rěn zhé。
一人得饱满,馀人皆不悦。yī rén dé bǎo mǎn,yú rén jiē bù yuè。
已矣勿复言,人人好颜色。yǐ yǐ wù fù yán,rén rén hǎo yán sè。

次迟韵复雪

苏辙

老人怕寒愁早作,夜闻飞霰知相虐。lǎo rén pà hán chóu zǎo zuò,yè wén fēi xiàn zhī xiāng nüè。
粟车未到泥复深,场薪欲尽心惊愕。sù chē wèi dào ní fù shēn,chǎng xīn yù jǐn xīn jīng è。
山川滉荡势如海,孤舟一叶知安泊。shān chuān huàng dàng shì rú hǎi,gū zhōu yī yè zhī ān pō。
山中故人消息断,欲问有无隔溪壑。shān zhōng gù rén xiāo xī duàn,yù wèn yǒu wú gé xī hè。
人言王生好事人,回船不顾山阴约。rén yán wáng shēng hǎo shì rén,huí chuán bù gù shān yīn yuē。
故侯生来本贫窭,妻子至今美藜藿。gù hóu shēng lái běn pín jù,qī zi zhì jīn měi lí huò。
曳履长歌解忍饥,裹饭往饲今谁托。yè lǚ zhǎng gē jiě rěn jī,guǒ fàn wǎng sì jīn shuí tuō。
家人来告酒可刍,洗盏开瓶同一酌。jiā rén lái gào jiǔ kě chú,xǐ zhǎn kāi píng tóng yī zhuó。

次韵文氏外孙骥以其祖父与可学士书卷还谢悰学士

苏辙

西南自是贤俊府,衰老思归谩留许。xī nán zì shì xián jùn fǔ,shuāi lǎo sī guī mán liú xǔ。
舂禾磨麦非平生,子孙便推我作古。chōng hé mó mài fēi píng shēng,zi sūn biàn tuī wǒ zuò gǔ。
贤哉与可诗中杰,笔墨馀功散缯楮。xián zāi yǔ kě shī zhōng jié,bǐ mò yú gōng sàn zēng chǔ。
南阳诸谢世有人,此邦亦自非其土。nán yáng zhū xiè shì yǒu rén,cǐ bāng yì zì fēi qí tǔ。
一时与我俱作客,白发苍颜愧非伍。yī shí yǔ wǒ jù zuò kè,bái fā cāng yán kuì fēi wǔ。
儒术真传汉太翁,风流未减晋诸庾。rú shù zhēn chuán hàn tài wēng,fēng liú wèi jiǎn jìn zhū yǔ。
两家尚有往还帖,旧集脱遗应可补。liǎng jiā shàng yǒu wǎng hái tiē,jiù jí tuō yí yīng kě bǔ。
明窗展卷清泪滴,恍然似与故人语。míng chuāng zhǎn juǎn qīng lèi dī,huǎng rán shì yǔ gù rén yǔ。
欲锁空厨付长康,恐君讥我不与取。yù suǒ kōng chú fù zhǎng kāng,kǒng jūn jī wǒ bù yǔ qǔ。

将筑南屋借功田家

苏辙

先人敝庐寄西南,不归三纪今何堪。xiān rén bì lú jì xī nán,bù guī sān jì jīn hé kān。
卜营菟裘阅岁三,西成黍豆馀石甔。bo yíng tú qiú yuè suì sān,xī chéng shǔ dòu yú shí dān。
借功田家并钁杴,农事未起来不嫌。jiè gōng tián jiā bìng jué xiān,nóng shì wèi qǐ lái bù xián。
并遣浮客从丁男,芒鞋秃巾短后衫。bìng qiǎn fú kè cóng dīng nán,máng xié tū jīn duǎn hòu shān。
杵声登登骇闾阎,期我一月久不厌。chǔ shēng dēng dēng hài lǘ yán,qī wǒ yī yuè jiǔ bù yàn。
我方穷困人所谙,有求不答心自甘。wǒ fāng qióng kùn rén suǒ ān,yǒu qiú bù dá xīn zì gān。
一言见许不妄谈,饮汝信厚心怀惭。yī yán jiàn xǔ bù wàng tán,yǐn rǔ xìn hòu xīn huái cán。
晨炊暮饷增醯盐,归时不碍田与蚕。chén chuī mù xiǎng zēng xī yán,guī shí bù ài tián yǔ cán。

丁亥生日

苏辙

少年即病肺,喘作锯木声。shǎo nián jí bìng fèi,chuǎn zuò jù mù shēng。
中年复病脾,暴下泉流倾。zhōng nián fù bìng pí,bào xià quán liú qīng。
困苦始知道,处世百欲轻。kùn kǔ shǐ zhī dào,chù shì bǎi yù qīng。
收功在晚年,二疾忽已平。shōu gōng zài wǎn nián,èr jí hū yǐ píng。
来年今日中,正行七十程。lái nián jīn rì zhōng,zhèng xíng qī shí chéng。
老聃本吾师,妙语初自明。lǎo dān běn wú shī,miào yǔ chū zì míng。
至哉希夷微,不受外物婴。zhì zāi xī yí wēi,bù shòu wài wù yīng。
非三亦非一,了了无形形。fēi sān yì fēi yī,le le wú xíng xíng。
迎随俱不见,瞿昙谓无生。yíng suí jù bù jiàn,qú tán wèi wú shēng。
湛然琉璃内,宝月长盈盈。zhàn rán liú lí nèi,bǎo yuè zhǎng yíng yíng。

因旧

苏辙

君不见林上鹊,冬深始营巢,及春巢已成。jūn bù jiàn lín shàng què,dōng shēn shǐ yíng cháo,jí chūn cháo yǐ chéng。
又不见梁上燕,春深初作窠,及夏雏已生。yòu bù jiàn liáng shàng yàn,chūn shēn chū zuò kē,jí xià chú yǐ shēng。
我为一区屋,三年费经营。wǒ wèi yī qū wū,sān nián fèi jīng yíng。
纷纷伐梧楸,日厌斤斧声。fēn fēn fá wú qiū,rì yàn jīn fǔ shēng。
老境能几何,何日安馀龄。lǎo jìng néng jǐ hé,hé rì ān yú líng。
一言愧吾儿,事忌与力争。yī yán kuì wú ér,shì jì yǔ lì zhēng。
青杨易三栋,赤榆换双楹。qīng yáng yì sān dòng,chì yú huàn shuāng yíng。
指顾行即具,构筑役亦轻。zhǐ gù xíng jí jù,gòu zhù yì yì qīng。
酂侯念子孙,不处高闬闳。cuó hóu niàn zi sūn,bù chù gāo hàn hóng。
吾今何人斯,此则坐右铭。wú jīn hé rén sī,cǐ zé zuò yòu míng。

蚕麦二首

苏辙

疏慵自分人嫌我,贫病可怜天养人。shū yōng zì fēn rén xián wǒ,pín bìng kě lián tiān yǎng rén。
蚕眠已报冬裘具,麦熟旋供汤饼新。cán mián yǐ bào dōng qiú jù,mài shú xuán gōng tāng bǐng xīn。
撷桑晓出露濡足,拾穗暮归尘满身。xié sāng xiǎo chū lù rú zú,shí suì mù guī chén mǎn shēn。
家家辛苦大作社,典我千钱追四邻。jiā jiā xīn kǔ dà zuò shè,diǎn wǒ qiān qián zhuī sì lín。

蚕麦二首

苏辙

三界人家多鲜福,一时蚕麦得难兼。sān jiè rén jiā duō xiān fú,yī shí cán mài dé nán jiān。
锄耰已愧非吾力,汤火尤惊取不廉。chú yōu yǐ kuì fēi wú lì,tāng huǒ yóu jīng qǔ bù lián。
贵客争夸火浣布,贫家粗有水精盐。guì kè zhēng kuā huǒ huàn bù,pín jiā cū yǒu shuǐ jīng yán。
薄衫冷面消长夏,扪腹当知百不堪。báo shān lěng miàn xiāo zhǎng xià,mén fù dāng zhī bǎi bù kān。